Cilt 9 Sayı 3 (2024): Turkish Journal of Marketing
Makaleler

Fonksiyonel gıdaların zihinsel sağlık üzerindeki etkileri: Gastronomi perspektifinden bir inceleme

PDF
  • Esra Özkan Önem,
  • Şükran Karaca
Esra Özkan Önem
Öğr. Gör., Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, Türkiye
Şükran Karaca
Doç. Dr., Sivas Cumhuriyet Üniversitesi. Sivas, Türkiye
Biyografi

Yayınlanmış 25.09.2024

Anahtar Kelimeler

  • Fonksiyonel Gıdalar, Gastronomi, Zihinsel Sağlık, Beslenme Psikiyatrisi

Telif Hakkı (c) 2024 Esra Özkan Önem- Şükran Karaca

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Fonksiyonel gıdaların zihinsel sağlık üzerindeki etkileri: Gastronomi perspektifinden bir inceleme. (2024). Turkish Journal of Marketing, 9(3), 52-65. https://doi.org/10.30685/tujom.v9i3.200

Öz

Fonksiyonel gıdalar, besleyici değerlerinin yanı sıra sağlık üzerindeki olumlu etkileriyle de bilinen yiyeceklerdir. Geleneksel besinlere kıyasla fonksiyonel gıdalar, bireylerin genel yaşam kalitesini artırarak daha dengeli bir ruh haline sahip olmalarına yardımcı olur. Bu çalışma, fonksiyonel gıdaların ruh hali, stres, depresyon ve diğer zihinsel sağlık durumları üzerindeki etkilerini sistematik analiz yöntemiyle incelemeyi ve bu konuyu gastronomi perspektifinden değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Fonksiyonel gıdaların zihinsel sağlık üzerindeki etkilerini anlamak, bireylerin yaşam kalitesini artırmak ve daha sağlıklı toplumlar oluşturmak açısından büyük önem taşımaktadır. Aynı zamanda, bu gıdaların tüketimini artırmak için konunun gastronomi perspektifinden ele alınması gerekmektedir. Araştırma kapsamında, Web of Science (WOS) akademik veri tabanında "fonksiyonel gıdalar" ve "zihinsel sağlık" anahtar kelimeleri kullanılarak son 10 yılda yapılan çalışmalar kapsamlı bir şekilde taranmıştır. Fonksiyonel gıdaların zihinsel sağlık üzerindeki etkileri mevcut literatür ışığında belirlendikten sonra konu gastronomi perspektifinden ele alınmıştır. Çalışmanın sonucunda, zihinsel sağlık üzerinde önemli etkileri olan fonksiyonel gıdaların toplumsal düzeyde kullanımını artırmak için gastronomi alanında daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğu tespit edilmiştir.

PDF

Referanslar

  1. Barros, C. P., Guimarães, J. T., Esmerino, E. A., Duarte, M. C. K. H., Silva, M. C., Silva, R., … & Cruz, A. G. (2020). Paraprobiotics and postbiotics: Concepts and potential applications in dairy products. Current Opinion in Food Science, 32, 1-8. https://doi.org/10.1016/j.cofs.2019.12.003
  2. Bayram, Ü. (2023). Sürdürülebilir gastronomi turizmi: Bir sistematik literatür taraması. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 6(1), 74-82. DOİ: 10.33083/joghat.2023.248
  3. Becerra, M. O., Contreras, L. M., Lo, M. H., Díaz, J. M., & Herrera, G. C. (2020). Lutein as a functional food ingredient: Stability and bioavailability. Journal of Functional Foods, 66, 1-12.
  4. Bozkurt Bekoglu, F., Ergen, A., & İnci, B. (2016). The impact of attitude, consumer innovativeness and interpersonal influence on functional food consumption. International Business Research, 9(4), 79-87.
  5. Chowdhury, R., Kunutsor, S., Vitezova, A., Oliver-Williams, C., Chowdhury, S., Kiefte-de-Jong, J. C., & Franco, O. H. (2014). Vitamin D and risk of cause specific death: Systematic review and meta-analysis of observational. Cohort and Randomised İntervention Studies. BMJ, 1-13.
  6. Csutak, E. (2010). Effect of various prebiotics on LA-5 and BB-12 probiotic bacteria multiplication and on probiotic yoghurt production. Acta Universitatis Sapientiae, Alimentaria 3, 35-52.
  7. Çirişoğlu, E., & Olum, E. (2019). Türk mutfağındaki fonksiyonel gıdaların gastronomi turizmi açısından önemi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(4), 1659-1680.
  8. Demirbağ Z., Alan S., & Öksüztepe G. (2023). Fonksiyonel gıdalar ve beslenmedeki önemi. Bozok Vet Sci, 4, (2), 54-60.
  9. El Sohaimy, S. A. (2012). Functional foods and nutraceuticals-modern approach to food science. World Applied Sciences Journal, 20(5), 691-708.
  10. Farhangi, M. A., Javid, A.Z., Sarmadi, B., Karimi, P., & Dehghan, P. (2018). A randomized controlled trial on the efficacy of resistant dextrin, as functional food, in women with type 2 diabetes: Targeting the hypothalamic–pituitary–adrenal axis and immune system. Clinical Nutrition, 37(4), 1216-1223, https://doi.org/10.1016/j.clnu.2017.06.005.
  11. Goetzke, B., Nitzko, S., & Spiller, A. (2014). Consumption of organic and functional food. A matter of well-being and health. Appetite, 77, 94-103.
  12. Granato, D., Branco, G. F., Nazzaro, F., Cruz, A. G., & Faria, J. A. (2010). Functional foods and nondairy probiotic food development: trends, concepts, and products. Comprehensive reviews in food science and food safety, 9(3), 292-302.
  13. Gül, K., Singh, A. K., & Jabeen, R. (2015). Nutraceuticals and Functional Foods: The Foods for the Future World. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 56(16), 2617–2627. https://doi.org/10.1080/10408398.2014.903384
  14. Güçlü D., & Aygan E. (2023). Bağırsak mikrobiyotasının duygu durum fonksiyonları üzerine etkisi: Psikobiyotikler. ATLJM, 3(7), 25-33.
  15. Henry, C. J. (2010). Functional foods. European Journal of Clinical Nutrition, 64, 657-659.
  16. Jacka, F. N., Mykletun, A., Berk, M., Bjelland, I., & Tell, G. S. (2011). The association between habitual diet quality and the common mental disorders in community-dwelling adults: The Hordaland Health Study. Psychosomatic Medicine, 73(6), 483-490.
  17. Johnson, I., & Williamson, G. (2003). Phytochemical Functional Foods. New York: Crc Press.
  18. Jones, P. J., & Abumweis, S. S. (2009). Phytosterols as functional food ingredients: Linkages to cardiovascular disease and cancer. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, 12, 147-151.
  19. Karaman, E. E., & Çetinkaya, N. (2020). Gıda tercihinde duyuların rolü: Tat duyusunun tat testi ile demografik özelliklere göre farklılığının tespiti. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (2), 883-898.
  20. Kaur, N., Chugh, V., & Gupta, A. K. (2012). Essential fatty acids as functional components of foods- a review. Association of Food Scientists ve Technologists, 51, 2289-2303
  21. Kennedy, P. J., Murphy, A. B., Cryan, J. F., Ross, P. R., Dinan, T. G., & Stanton, C. (2016). Microbiome in brain function and mental health. Trends in Food Science ve Technology, 57(b), 289-301, https://doi.org/10.1016/j.tifs.2016.05.001.
  22. Keskin, E., & Sezen, E. (2021). Gastronomi 4.0 üzerine kavramsal bir araştırma. Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research, 5(2), 177-198. Doi:10.32958/gastoria.898063
  23. Kumar, P., Rai, S., & Joshi, A. (2024). Role of functional foods and nutraceuticals for depression, post-traumatic stress disorder, and suicidal behaviors, R. K. Keservani, R. K. Kesharwani, M. Emerald ve A. K. Sharma (Ed.), Nutraceutical Fruits and Foods for Neurodegenerative Disorders (1. baskı) içinde (s. 101-122). Academic Press, https://doi.org/10.1016/B978-0-443-18951-7.00006-2
  24. Lafarga T., & Hayes M. (2014). Bioactive peptides from meat muscle and by-products: generation, functionality and application as functional ingredients. Meat Science, 8(2), 227-39. doi: 10.1016/j.meatsci.2014.05.036
  25. Moslemi, E., Dehghan, P., & Khani, M. (2022). The effect of date seed (Phoenix dactylifera) supplementation on inflammation, oxidative stress biomarkers, and performance in active people: A blinded randomized controlled trial protocol. Contemporary Clinical Trials Communications, 28, 1-7. https://doi.org/10.1016/j.conctc.2022.100951
  26. Oktay, S. (2018). Gastronomi bilimine giriş. İstanbul: Der Yayınları.
  27. Onurlu, Ö., & Şener Aslay, E. (2022). Gıda neofobisi ve fonksiyonel gıdaları kullanma isteği. Hakkari Review, 6 (1), 14-26. DOI: 10.31457/hr.1117112
  28. Özdemir, B. (2020). Gastronomi akımlarında sağlıklı mor yiyecekler. GSI Dergileri Seri B: İş ve Ekonomideki Gelişmeler, 3(1), 16-30. https://doi.org/10.5281/zenodo.4030210
  29. Özenoğlu, A. (2018). Duygu durumu, besin ve beslenme ilişkisi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (4), 357-365.
  30. Raghuveer, C., & Rv, T. (2009). Consumptıon of functıonal food and our health concerns. Pak J Physiol, 5(1), 76-83.
  31. Roberfroid, M. B. (2000). A European cons ensus of scienti fic concepts of functional foods. Nutrition, 16, 689-691.
  32. Sağdıç, E., & Şapcılar, M. C. (2023). Sosyal medyada yapılan yiyecek içecek paylaşımları ile yiyecek içecek tüketim motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi: UNESCO gastronomi şehirleri üzerine bir araştırma. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 11(1), 523-545. DOI: 10.21325/jotags.2023.1205.
  33. Santos-Buelga, C., González-Paramás, A. M., Oludemi, T., Ayuda-Durán, B., & González-Manzano, S. (2019). Plant phenolics as functional food ingredients. Advances in Food and Nutrition Research, 90, 183-238.
  34. Seyitoğlu, F., & Çalışkan, O. (2018). Akademik disiplin olarak gastronomi: Kavramsal bir çalışma. Journal of Travel and Hospitality Management, 15(3), 523-537.
  35. Shaw, O.E.F., & Yager, J.Y. (2019). Preventing childhood and lifelong disability: Maternal dietary supplementation for perinatal brain injury. Pharmacological Research, 139, 228-242. https://doi.org/10.1016/j.phrs.2018.08.022.
  36. Siro, I., Kápolna, E., Kápolna, B., & Lugasi, A. (2008). Functional food. Product development, marketing and consumer acceptance a review. Appetite, 51, 456-467.
  37. Şahin, A. N. (2018). Yetişkin bireylerde psikobiyotik özellik gösteren probiyotik besinlerin tüketimi ve mental sağlık arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi, Ankara.
  38. Uzden M.S., & Kurutkan, M.N. (2022). Öznel sağlık durumunun belirleyicileri: Muhit sağlığı, fiziksel sağlık algısı ve ruhsal iyilik hali. Uluslararası İşletme Bilimi ve Uygulamaları Dergisi, 2(2), 165-185.
  39. Uzuner, S., & Haznedar, A. (2020). Fonksiyonel gıda için sağlıklı takviye: Mikroalgler. Sinop Uni J Nat Sci. 5(2), 212-226.
  40. Wang, S., Sun-Waterhouse, D., Waterhouse, G.I.N., Zheng, L., Su, G., & Zhao, M. (2021). Effects of food-derived bioactive peptides on cognitive deficits and memory decline in neurodegenerative diseases: A review. Trends in Food Science ve Technology, 116, 712-732, https://doi.org/10.1016/j.tifs.2021.04.056.
  41. Wang, W., Miyatake, K., Saito, T., Harada, Y., Yamaguchi, S., Koyama, M., & Nakamura, K. (2023). Acetylcholine content in 100 accessions from the worldwide eggplant (Solanum melongena L.) core collection. Journal of Food Composition and Analysis, 119, 105233. https://doi.org/10.1016/j.jfca.2023.105233.
  42. Wichansawakun, S., Chupisanyarote, K., Wongpipathpong, W., Kaur, Ginpreet H., & Buttar, S. (2022). Antioxidant diets and functional foods attenuate dementia and cognition in elderly subjects, R. B. Singh, S. Watanabe, A. A. Isaza (Ed.), Functional Foods and Nutraceuticals in Metabolic and Non-Communicable Diseases (1. Baskı) içinde, (s. 533-549). Academic Press.
  43. Xiong, R., Li, J., Cheng, J., Wu, S., Huang, S., Zhou, D., … & Feng, Y. (2023). New insights into the protection of dietary components on anxiety, depression, and other mental disorders caused by contaminants and food additives. Trends in Food Science ve Technology, 138, 44-56. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2023.06.004.
  44. Yavuz, N. (2022). Sosyal bilimlerde sistematik literatür analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51(Özel sayı 1), 347-360.
  45. Zhang, Y., Wang, P., Xia, C., Wu, Z., Zhong, Z., Xu,Y., Zeng, Y., Liu, H., Liu, R., & Liao, M. (2020). Fructooligosaccharides supplementation mitigated chronic stress-induced intestinal barrier impairment and neuroinflammation in mice. Journal of Functional Foods, 72, 104060. https://doi.org/10.1016/j.jff.2020.104060
  46. Zuhairi, S.A., & Doğan, M. (2021). Fonksiyonel gıdaların gastronomideki önemi. ART/icle: Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(2), 249-267.